Boeken

Monique Kroes, Ouderverstoting – Hoe herken je het?, MD Kroes Coaching, 2e druk (ISBN 978-94-91456-44-2).

Monique Kroes is onderwijscoach en gedragsexpert, die zich via haar praktijk en coaching richt op kinderen, ouders en professionals binnen het onderwijs en de jeugdzorg.

In deze publicatie bespreekt ze het fenomeen van ouderverstoting (ook wel Parental Alienation Syndrome of PAS genoemd): wat het is, wanneer het zich voordoet, hoe je signalen kunt herkennen en waar je terecht kunt voor hulp.

Het is bijzonder relevant voor ouders die geworsteld hebben met het verlies van contact met een kind, voor professionals in de opvoeding, jeugdhulpverlening of het onderwijs, én voor andere betrokkenen die inzicht willen krijgen in dit vaak onderbelichte thema.

Monique Meulemans, Emotioneel gevangen: over ouderverstoting. Voor iedereen die te maken heeft met ouders en kinderen in scheidingssituaties, Boekengilde, 2020.

Monique Meulemans is auteur en ervaringsdeskundige op het gebied van ouderverstoting, nadat zij het vervreemdingsproces tussen haar partner en zijn kinderen uit een eerdere relatie van dichtbij meemaakte.

Het boek onderzoekt het fenomeen van ouderverstoting na echtscheiding — situaties waarin een ouder door de andere ouder op subtiele of openlijke wijze het contact met de kinderen ziet afnemen of helemaal verliezen.

Het is relevant voor gescheiden ouders, hulpverleners, advocaten en professionals in gezins- en jeugdzorg die inzicht willen krijgen in hoe ouderverstoting zich voordoet, hoe signalen vaak over het hoofd worden gezien, en welke mogelijkheden er zijn om het patroon te doorbreken.

Ludo Driesen, Kaat wil niet meer op bezoek: Het ouderverstotingssyndroom, Garant Uitgevers, 2016.

Ludo Driesen is licentiaat in de psychologie, gespecialiseerd in klinische kinder- en jeugdpsychologie en gedragstherapie, en werkte bij het Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg Campus Noord-Limburg te Overpelt.

Het boek behandelt het fenomeen waarbij een kind na de scheiding geen contact meer wenst met een van de ouders — het zogenaamde Parental Alienation Syndrome (PAS) of ouderverstotingssyndroom: wat zijn de kenmerken, welke factoren spelen mee, wat zijn de juridische en psychologische mogelijkheden omtrent interventie.

Het is bijzonder relevant voor hulpverleners, juristen, ouders die betrokken zijn bij vechtscheidingen of omgangsproblemen met kinderen, en iedereen die inzicht zoekt in hoe ouder-kindrelaties onder druk komen te staan in scheidingssituaties.

Felix Hoek, Ouderverstoting – Door de ogen van een kind, Boekscout, 2022.

Felix Hoek schrijft als ervaringsdeskundige over zijn eigen jeugd: opgegroeid in een situatie van vechtscheiding, waarin hij zelf op jonge leeftijd een ouder uit zijn leven verstootte en pas later de impact hiervan begon te begrijpen.

In dit boek wordt het fenomeen ouderverstoting (waarbij een kind ongewild strategieën volgt die leiden tot contactverlies met een ouder) beschreven uit het perspectief van het kind dat het meemaakte — van de ouders samen, via de verstoting, tot volwassenheid en zelf vaderschap.

Het boek is relevant voor gescheiden ouders, kinderen die mogelijk vervreemd raken, hulpverleners en iedereen die inzicht wil krijgen in hoe ouder-kindrelaties onder druk kunnen komen te staan na scheiding — vooral omdat het de vaak ontbrekende ‘stem van het kind’ laat horen in verhalen over ouderverstoting.

Roman van Strubarq, Barst, Uitgeverij Partizaan, 2020.

Roman van Strubarq is kinesitherapeut, osteopaat en freelance journalist, die met dit debuut het taboe rond ouderverstoting bespreekt.

Het boek vertelt het verhaal van Maarten, die zes jaar geleden zijn dochter verloor — niet door een tragisch ongeluk of ziekte, maar door een situatie waarin zijn ex-vrouw het kind opwerpt tegen hem en hij gevangen raakt in een machtsstrijd rond ouderverstoting.

Het is relevant voor ouders, hulpverleners, juridische professionals en iedereen die te maken heeft met scheiding, loyaliteitsproblemen of contactverlies tussen ouder en kind — het biedt zicht op wat ouderverstoting betekent in het dagelijks leven.

Emelie van Laar, Als de glimlach van je kind verdwijnt: Hulp en inzichten voor ouders en kinderen die te maken hebben met narcistische of borderline misbruik, ouderverstoting, omgangsregeling, instanties en rechtszaken, Uitgeverij Wereld Boeken, 2021.

Emelie van Laar is auteur en ervaringsdeskundige die schrijft over narcistisch en borderline misbruik in relaties, evenals de impact ervan op kinderen en het gezins-systeem.

Het boek richt zich op het zeldzame maar zich voordoende fenomeen waarin een kind onzichtbaar lijdt onder manipulaties, loyaliteitsconflicten of ouderverstoting — met negatieve gevolgen voor het contact met de ouder en het zelfbeeld.

Het is relevant voor ouders die hun kind willen beschermen, kinderen die in loyaliteitsconflict zitten, hulpverleners, jeugdzorgprofessionals en juridische betrokkenen — omdat het inzicht biedt in het herkennen van signalen, het begrijpen van processen en het ondernemen van actie.

Anita Drost & Lia van Doorn, Omgaan met verbroken contact: Een handreiking voor lotgenoten en professionals, Uitgeverij Stili Novi, 2025.

Anita Drost verdiept zich als schrijver al jarenlang in familierelaties en contactbreuk.

Het boek behandelt het proces van verborgen of openlijke familieruzies die escaleren tot contactverlies tussen familieleden — het beschrijft hoe zo’n breuk ontstaat, wat de gevolgen zijn voor betrokkenen en hoe men kan omgaan met de nieuwe werkelijkheid.

Het is vooral relevant voor ouders, kinderen, hulpverleners, jeugdzorgprofessionals en iedereen die te maken heeft met of wil voorkomen dat familierelaties doorslaan in vervreemding — omdat het zowel inzicht biedt in de dynamiek van contactverlies als concrete handvatten voor verwerking en reflectie.

Ed Spruijt & Helga Kormos, Handboek scheiden en de kinderen: Voor de beroepskracht die met scheidingskinderen te maken heeft, Bohn Stafleu van Loghum, 2e druk 2014.

Ed Spruijt is socioloog en jarenlang onderzoeker aan de Universiteit Utrecht op het gebied van echtscheiding en de gevolgen daarvan voor kinderen en jongeren. Helga Kormos is pedagoge en publiciste met een grote interesse in problematische opvoedingssituaties en scheidingen.

Het boek geeft een helder, wetenschappelijk onderbouwd overzicht van de stand van kennis over wat kinderen meemaken bij de scheiding van hun ouders: cijfers en feiten, ontwikkelings- en opvoedingsaspecten, ernstige problematiek, wetgeving en ondersteunings-/interventiemogelijkheden.

Het is zeer relevant voor professionals in de hulpverlening, jeugdzorg, onderwijs, juridisch veld of beleid die met gescheiden ouders en hun kinderen werken — maar ook voor studenten die verdieping willen in de impact van scheiding op kinderen.

Karen Woodall & Nick Woodall, Understanding Parental Alienation: Learning to Cope, Helping to Heal, Charles C. Thomas Publisher, 2017.

Karen Woodall is een Britse psychotherapeut met meer dan 25 jaar ervaring in de omgang met kinderen en ouders bij echtscheidingen en gezinsscheidingen, en is specialist op het gebied van ouder-kindvervreemding. Nick Woodall werkt eveneens met gescheiden gezinnen sinds 1999, is medeoprichter van de Family Separation Clinic en treedt op als deskundige-getuige in familiezaken.

Het boek behandelt het fenomeen ouder-kindvervreemding (parental alienation) grondig: hoe het ontstaat, welke dynamieken en gedragspatronen zich voordoen bij het kind, de ouder die vervreemd raakt en de ouder die verloren wordt, en hoe ouders en professionals kunnen reageren, zowel op individueel niveau (coping) als in het juridisch/therapeutisch traject (healing).

Amy J.L. Baker, Paul R. Fine & Alianna LaCheen-Baker, Restoring Family Connections: Helping Targeted Parents and Adult Alienated Children Work through Conflict, Improve Communication, and Enhance Relationships, Bloomsbury Academic, 2020.

Amy J.L. Baker is internationaal erkend als expert in het thema ouder-kind-alienatie en loyaliteitsconflicten; zij publiceerde eerder meerdere studies en boeken over dit onderwerp.

Het boek onderzoekt het fenomeen van verbroken relaties tussen volwassen kinderen en hun ouders — in het bijzonder in het kader van ouder-kind-alienatie — en biedt een klinische handleiding voor therapeuten om communicatie te verbeteren, conflicten te beheersen en relaties te herstellen.

Het is relevant voor hulpverleners, psychologen, maatschappelijk werkers én ouders of volwassen kinderen die te maken hebben met geëscaleerde ouder-kindrelaties. Het kan hen handvatten geven om het herstel van contact en verbinding te faciliteren.

Amy J.L. Baker & Paul R. Fine, Surviving Parental Alienation: A Journey of Hope and Healing, Rowman & Littlefield, 2014.

Dr. Amy J.L. Baker is ontwikkelingspsychologe en is gespecialiseerd in ouder-kindrelaties en oudervervreemding. Paul R. Fine is een maatschappelijk werker en gezinstherapeut met ruime ervaring in het begeleiden van ouders en kinderen in complexe scheidingssituaties.

In dit boek belichten de auteurs verhalen van ouders die geconfronteerd zijn met oudervervreemding — hoe die situatie ontstaat, zich ontwikkelt en welke wegen er zijn naar herstel en verbinding.

Het werk is relevant voor wie zich bezighoudt met ouderverstoting, relaties, psychologie, narcisme en persoonlijke groei, omdat het inzicht biedt in de mechanismen van vervreemding én praktische handvatten voor hoop en herstel.

Amy J.L. Baker, Adult Children of Parental Alienation Syndrome: Breaking the Ties that Bind, W.W. Norton, 2007.

Dr. Amy J.L. Baker is een Amerikaanse ontwikkelingspsychologe en onderzoeker, gespecialiseerd in ouder-kindrelaties en oudervervreemding.

In dit boek richt zij zich op volwassen kinderen die als kind geconfronteerd zijn met het fenomeen Parental Alienation Syndrome (PAS) — hoe die vervreemding plaatsvond, wat de lange-termijn gevolgen zijn voor zelfbeeld, relaties en psychisch welzijn, en welke routes er zijn naar herstel.

Het werk is relevant in de context van ouderverstoting, relaties, psychologie, narcisme, herstel en persoonlijke groei, omdat het zicht biedt op het trauma van vervreemding én op mogelijke wegen van heling.

Amy J.L. Baker & Paul R. Fine, Co-parenting with a Toxic Ex: What to Do When Your Ex-Spouse Tries to Turn the Kids Against You, New Harbinger Publications, 2014.

Amy J.L. Baker is een ontwikkelingspsycholoog (PhD, Teachers College, Columbia University) en wordt internationaal erkend als expert op het gebied van ouder-kindverhoudingen en ouder-kindvervreemding (parental alienation).

Het boek richt zich op situaties waarin een co-ouder zich vijandig opstelt (zoals door het kind tegen de andere ouder op te zetten) en biedt een praktisch werkboekachtig kader met duidelijke stappen, oefeningen en strategieën om de relatie met het kind te beschermen en versterken ondanks de sabotage van de andere ouder.

Het is zeer relevant voor ouders die te maken hebben met een ‘toxische’ ex-partner in een scheidingssituatie, evenals voor hulpverleners of mediators die gezinnen begeleiden waarin loyaliteitsconflicten en ouder-kindvervreemding spelen.

Benjamin A. Hine, Parental Alienation: A Contemporary Guide for Parents, Practitioners, and Policymakers, [uitgeverij], 2023.

Benjamin A. Hine is hoogleraar Toegepaste Psychologie aan de University of West London en combineert academisch onderzoek met persoonlijke ervaringen rondom ouder-kindcontact na scheiding.

Het boek biedt een actuele en toegankelijke kijk op het fenomeen (ouder)vervreemding (parental alienation): definities, signalen, interventies, juridische én psychologische invalshoeken — gericht op ouders, professionals en beleidsmakers.

Het is relevant voor ouders die zich geconfronteerd zien met contactverlies of vervreemding van hun kind, voor hulpverleners en juristen die werken met gezinnen na scheiding, en voor beleidsmakers die vragen hebben over preventie en interventie van ouder-kindvervreemding.

Pauline Boss, Ambiguous Loss: Learning to Live with Unresolved Grief, Harvard University Press, 1999.

Pauline Boss is professor emeritus van de University of Minnesota (Faculteit Family Social Science) en is de grondlegger van het concept “ambiguous loss”.

In dit boek introduceert Boss de theorie van “onzeker verlies” (ambiguous loss): verliezen die niet duidelijk afgesloten zijn—bijvoorbeeld wanneer iemand fysiek aanwezig is maar psychologisch afwezig, of juist vermist is dan wel dood lijkt maar niet bevestigd is.

Het boek is relevant voor professionals in de hulpverlening, rouwtherapie, gezinsondersteuning én voor iedereen die te maken heeft met verlies zonder afsluiting of duidelijke rouwproces — omdat het concrete inzichten biedt in hoe men kan omgaan met onafgesloten verlies en hoe veerkracht opgebouwd kan worden.

Douglas Darnall, Divorce Casualties: Protecting Your Children from Parental Alienation, Taylor Trade Publishing, 1998 (2e editie 2008).

Douglas Darnall is een klinisch psycholoog en directeur van een groep geestelijke-gezondheidsklinieken in Ohio, met tientallen jaren ervaring in scheidings- en voogdijsituaties.

Het boek behandelt het fenomeen van ouderlijke vervreemding (‘parental alienation’) tijdens en na scheidingen: hoe kinderen onbewust of bewust beïnvloed kunnen worden om een band met de andere ouder te verbreken, wat de oorzaken zijn en welke signalen er zijn.

Het is relevant voor ouders, hulpverleners en juridische professionals die bezig zijn met scheiding, ouder-kindrelaties en herstel: het biedt praktische technieken om vervreemdingsprocessen te herkennen, te voorkomen en – waar mogelijk – te herstellen.

Mark Sichel, Healing from Family Rifts: Ten Steps to Finding Peace After Being Cut Off from a Family Member, McGraw-Hill, 2004.

Mark Sichel is een gediplomeerd klinisch sociaal werker en families therapeut in New York City, die zelf ervaring heeft met een breuk in de familie en honderden cliënten heeft begeleid bij ouder-kind- en andere familieconflicten.

In dit boek bespreekt Sichel wat er gebeurt als iemand door familieleden “geknipt” wordt — in contactbreuk raakt — en hoe je daaruit kunt komen. Hij biedt een stapsgewijze tien-stappen-programma waarmee je onder andere leert omgaan met het verlies, schuldgevoel, trauma, het bouwen van een “tweede familie” en hoe je vrede met jezelf kunt vinden.

Het boek is relevant voor iedereen die te maken heeft met vervreemdings- of uitsluitingssituaties binnen families — bijvoorbeeld kinderen die zich afgesneden voelen van ouders, ouders die uitgesloten zijn door (volwassen) kinderen, hulpverleners die met dergelijke dossiers werken, of mensen die simpelweg op zoek zijn naar herstel van gezinsrelaties.

Jennifer J. Harman & Zeynep Biringen, Parents Acting Badly: How Institutions and Societies Promote the Alienation of Children from Their Loving Families, CreateSpace, 2016.

Jennifer J. Harman is hoogleraar psychologie met een specialisatie in relationele dynamieken en ouder-kindrelaties, met name in het domein van oudervervreemding (parental alienation).

In dit boek onderzoeken de auteurs hoe de praktijk van oudervervreemding zich manifesteert binnen gezinnen, welke rol maatschappelijke instellingen (zoals familierechtbanken) en stereotiepe opvattingen over ouderschap spelen, en hoe kinderen daardoor vervreemd raken van één of beide ouders.

Het boek is relevant voor gedragswetenschappers, hulpverleners, advocaten en andere professionals die te maken hebben met complexe scheidingssituaties of ouder-kindrelaties. Ook (groot)ouders of verzorgers die zich zorgen maken over de relatie tussen hun kind en de andere ouder kunnen hier baat bij hebben.

Barbara LeBey, Family Estrangements: How They Begin, How to Mend Them, How to Cope with Them, Bantam Books, 2003.

Barbara LeBey is voormalig rechter en advocaat in Georgia (VS), die zelf ook te maken had met een langdurige familievervreemding. In haar boek combineert ze haar persoonlijke ervaring met interviews en verhalen van anderen.

Het boek onderzoekt hoe en waarom gezinsrelaties (ouders, kinderen, broers/zussen) vaak verbroken raken — door scheiding, erfeniskwesties, loyaliteitsconflicten, verschillen in waarden of religie — en biedt vervolgens praktische richtlijnen voor herstel of het leren omgaan met de breuk.

Het is vooral relevant voor ouders of familieleden die aan de ‘achterkant’ staan van een breuk — die geraakt zijn door vervreemding en zoeken naar manieren om weer contact te maken of vrede te vinden met de situatie.

Tina Gilbertson, Reconnecting with Your Estranged Adult Child: Practical Tips and Tools to Heal Your Relationship, New World Library, 2020.

Tina Gilbertson is een Amerikaanse licentie-psychotherapeut (LPC) gespecialiseerd in ouder-kindvervreemding en begeleidt ouders van volwassen kinderen die het contact hebben verbroken.

Het boek biedt ouders die door hun volwassen kind zijn vervreemd inzicht in hoe het zover kon komen, welke emotionele en communicatieve factoren meespelen, en geeft concrete strategieën (inclusief oefeningen en gespreksvoorbeelden) om stap-voor-stap te proberen de relatie weer op te bouwen — of in elk geval zelf tot rust te komen.

Joshua Coleman, Rules of Estrangement: Why Adult Children Cut Ties & How to Heal the Conflict, Harmony / Penguin Random House, 2024.

Joshua Coleman is een Amerikaanse klinisch psycholoog (PhD) met meer dan vier decennia ervaring in de begeleiding van gezinnen, en auteur van diverse werken over ouder-kindrelaties en vervreemding.

In het boek onderzoekt hij waarom volwassen kinderen soms afzien van contact met hun ouders, brengt hij de culturele en psychologische oorzaken van vervreemding in kaart, en geeft hij ouders handvatten hoe ze kunnen reageren — ofwel door herstelstrategie te proberen, ofwel door het accepteren van de breuk en het genezingsproces voor zichzelf.

Joshua Coleman, When Parents Hurt: Compassionate Strategies When You and Your Grown Child Don’t Get Along, HarperCollins (William Morrow), 2008.

Joshua Coleman is een Amerikaans psycholoog (PhD) gespecialiseerd in ouder-kindrelaties, scheidingsproblemen en familiedynamiek; hij werkt in privépraktijk en schrijft regelmatig over vervreemding en contactverlies tussen ouders en volwassen kinderen.

Het boek richt zich op ouders die geconfronteerd worden met een moeizame of verbroken relatie met hun volwassen kind en biedt een combinatie van ervaringsverhalen, oefeningen en strategieën om schuld, schaamte en verdriet te verwerken, en om te werken aan herstel of acceptatie van wat niet veranderd kan worden.

Tina Gilbertson, Constructive Wallowing: How to Beat Bad Feelings by Letting Yourself Have Them, Viva Editions, 2014.

Tina Gilbertson is een geregistreerd therapeut (LPC) en auteur, gespecialiseerd in thema’s als emotionele verwerking binnen relaties.

Het boek behandelt het idee dat je negatieve gevoelens — zoals verdriet, woede of spijt — niet uit de weg moet gaan, maar op een bewuste manier mag doorleven en “wallen” in je emoties, met zelfcompassie en zonder oordeel.

Het is relevant voor iedereen die worstelt met vastzittende negatieve gevoelens of altijd ‘moet doorzetten’, en biedt praktische stappen voor herstel van emotionele veerkracht — dus vooral nuttig voor mensen in (emotionele) worsteling, hulpverleners of lezers die willen leren beter om te gaan met hun innerlijke landschap.

Richard A. Warshak, Divorce Poison: How to Protect Your Family from Bad-mouthing and Brainwashing, William Morrow / HarperCollins, (New & Updated Edition) 2011.

Dr. Richard A. Warshak is een klinisch en onderzoekend psycholoog en professor aan de University of Texas Southwestern Medical Center, gespecialiseerd in kind-ouderschap, gedeelde opvoeding en ouderlijke vervreemding.

Het boek behandelt het fenomeen van “scheidingsvergiftiging” — waarbij één ouder het kind tegen de andere ouder opzet (slechtnieuws-spraak, manipulatie, hersenspoeling) — en biedt gedetailleerde strategieën voor ouders om de ouder-kindrelatie te beschermen, signalen van vervreemding te herkennen en goed te reageren.

Het is vooral relevant voor gescheiden ouders, hulpverleners, juridische professionals en iedereen die kinderen begeleidt in gezinnen na scheiding — omdat het duidelijke tactieken en adviezen geeft om kinderen te helpen een gezonde relatie met beide ouders te behouden.

Karl Pillemer, Breuklijnen in de familie: Gebroken gezinnen en hoe we ze kunnen helen, [Nederlandse vertaling van Fault Lines: Fractured Families and How to Mend Them], PublicAffairs, 2020.

Karl Pillemer is socioloog en gerontoloog, hoogleraar Human Development aan Cornell University. Hij verricht uitgebreid onderzoek naar gezinsdynamiek en vervreemding, waaronder een nationale enquête onder ruim 1.300 volwassenen over familieruzies.

In dit boek beschrijft hij hoe en waarom relaties binnen gezinnen vaak breken: uiteenlopende oorzaken zoals opvoedtrauma’s, scheidingen, conflicten over geld of erfgoed, waardenverschillen en spanningen met schoonfamilie. Vervolgens kijkt hij naar de psychische en fysieke gevolgen van dergelijke breuken én bespreekt hij hoe herstel of verzoening mogelijk is — met name door realistische verwachtingen, grenzen stellen en de stap zetten naar contact als de omstandigheden dat toelaten.

Karl Pillemer, Fault Lines: Fractured Families and How to Mend Them, PublicAffairs (USA), 2020.

Karl Pillemer, PhD, is een Amerikaanse socioloog en gerontoloog en hoogleraar Human Development aan Cornell University. Hij is gespecialiseerd in familiedynamiek, ouder-kindrelaties en veroudering, en leidt projecten zoals het Cornell Reconciliation Project die systematisch familievervreemding onderzoeken.

In dit boek bespreekt hij hoe uiteenlopende vormen van gezinsvervreemding ontstaan (zoals breuken tussen ouders en volwassen kinderen, broers/zussen, of generaties) en brengt hij via grootschalig onderzoek (‘pathways to estrangement’) en vele levensverhalen in kaart wat daaraan voorafgaat, wat de gevolgen zijn, en welke strategieën gewerkt hebben om (gedeeltelijk) te herstellen.

Het boek is relevant voor ouders, volwassen kinderen, hulpverleners of familietherapeuten die met vervreemding of gebroken gezinsrelaties te maken hebben—een rijke combinatie van onderzoek, verhalen en praktische handvatten maakt het bruikbaar voor wie zoekt naar herstel of inzicht in wat er misging.

Sheri McGregor, Done With The Crying: Help and Healing for Mothers of Estranged Adult Children, Sowing Creek Press, 2016.

Sheri McGregor is een gecertificeerd life-coach met een bachelor in psychologie en een master in menselijk gedrag. Zij schreef het boek vanuit haar eigen ervaring met een volwassen kind dat het contact verbrak, en heeft duizenden ouders begeleid via haar platform.

Het boek richt zich op ouders (vooral moeders) van volwassen kinderen die zich hebben afgesloten van de familie. McGregor bespreekt de intense emoties zoals ongeloof, schuld, verdriet en isolement, onderzoekt redenen voor vervreemding en biedt praktische handvatten en oefeningen om het leven weer op te pakken.

Het is relevant voor ouders die zich verlaten of afgewezen voelen door een volwassen kind, voor hulpverleners die met familie- en ouderrelatietrauma’s werken, en voor iedereen die zoekt naar herstel, zelfzorg en hernieuwde zin in het leven na familiale breuk.

Jean Mercer & Margaret Drew (red.), Challenging Parental Alienation – New Directions for Professionals and Parents, Routledge, 2021.

Jean Mercer is professor emerita psychologie en bekend van haar kritische analyse van ouderverstoting, Margaret Drew is universitair docent recht en deskundig op het vlak van partner- en gezinsgeweld. Dit boek biedt een multidisciplinaire kritische kijk op het concept ‘ouderverstoting’ (parental alienation), de onderliggende theorieën, juridische implicaties en behandelmodellen. Het analyseert hoe dit begrip wordt ingezet in voogdijzaken en pleit voor evidence-gebaseerde benaderingen.

Voor juristen, jeugdzorgprofessionals, psychologen en ouders met complexe omgangs- of voogdijconflicten: een noodzakelijke verdieping in debat en praktijk.

Iris Koops, Het verdwenen zelf. Herstellen van narcistische mishandeling – Werkboek, Den Haag, 2016.

Iris Koops is ervaringsdeskundige en oprichter van Stichting Het Verdwenen Zelf; zij brengt persoonlijke ervaring en professionele kennis samen rond emotionele mishandeling. Het werkboek richt zich op slachtoffers van narcistisch misbruik: het bespreekt fasen, kenmerken en gevolgen van mishandeling, en geeft opdrachten om stap voor stap weer contact te maken met het eigen zelf. Het is gericht op herstel van zelfvertrouwen en autonomie na relationeel geweld.

Bianca Verbeek, Kwaadaardig: De hemelse hel en helse hemel van narcisme, Arte Fotografica Bianca B.V., 2020.

Bianca Verbeek is ervaringsdeskundige op het gebied van narcisme en emotioneel misbruik, en zij zet zich in voor erkenning en zichtbaarheid van verborgen vormen van psychologisch geweld.

Het boek richt zich op het brede spectrum van narcistisch gedrag — van gaslighting en manipulatie tot ouderverstoting en chronisch misbruik — en biedt inzichten in hoe slachtoffers dit ervaren en hoe herstel mogelijk is.

Het is relevant voor iedereen die worstelt met (verborgen) narcisme in relaties — zowel slachtoffers, hulpverleners als juridische en sociale professionals — omdat het herkenning, handvatten en hoop biedt.

Bart Renaer & Ana-Magdalena Zainea, In de greep van een light-psychopaat, Witsand Uitgevers, 2019.

Bart Renaer is master in de psychologie en werkt met Ana-Magdalena Zainea (bachelor Culturele en Maatschappelijke Vorming) rond de impact van manipulatie en misbruik in relaties.

Het boek introduceert het begrip ‘light-psychopaat’: personen die niet crimineel lijken maar wel destructieve invloed uitoefenen. Het beschrijft herkenningspunten, dynamieken van manipulatie en praktische strategieën om jezelf te beschermen.

Relevant voor partners, familieleden, coaches en hulpverleners die te maken hebben met toxische patronen en emotionele schade, met extra aandacht voor preventie en herstel.

Wendy T. Behary, Waarom gaat het altijd over jou? Omgaan met narcisme en egocentrisme bij anderen, Hogrefe Uitgevers, 2009.

Wendy Behary is psychotherapeut en internationaal bekend schematherapeut, gespecialiseerd in het werken met narcistische persoonlijkheidsdynamiek en de naaste omgeving.

Dit praktische handboek legt uit hoe narcisten de wereld zien en biedt communicatiestrategieën om grenzen te stellen zonder escalerende machtsstrijd. Cases en dialogen illustreren triggers, valkuilen en herstelgerichte keuzes.

Met name relevant voor partners, familieleden en therapeuten die een evidence-informed aanpak zoeken om met narcistisch gedrag om te gaan.

Diane Ruthgeerts, Geboeid door narcisme. Mythe en masker, Gompel & Svacina, 2021.

Diane Ruthgeerts is psychotherapeute met klinische ervaring in persoonlijkheidsproblematiek; ze publiceert over Pesso-psychotherapie en relationele dynamieken.

Het boek ontrafelt oorzaken, kenmerken en strategieën van narcisme, met casuïstiek en aandacht voor kinderen in narcistische gezinnen. Het biedt handvatten om destructief gedrag te ontmijnen en gezonde grenzen te ontwikkelen.

Interessant voor ouders, leerkrachten en hulpverleners die een helder, praktijkgericht overzicht zoeken met aandacht voor preventie en keuze van passende hulp.

Silvia Pol, Ik ben geweldig! Of toch niet? Over gezond en problematisch narcisme, Boom, 2013.

Silvia Pol is psycholoog en auteur in de reeks ‘Zorgen voor jezelf’, met focus op toegankelijke psychologische voorlichting.

Dit compacte boek maakt onderscheid tussen gezond zelfbeeld en problematisch narcisme. Het bespreekt kenmerken, oorzaken en effecten op relaties en functioneren, aangevuld met zelfreflectie-oefeningen.

Voor lezers die snel inzicht willen in narcissistische trekken bij zichzelf of anderen; bruikbaar voor studenten, coaches en basis-GGZ.

Jan Storms, Destructieve relaties op de schop. Psychopathie herkennen en hanteren, AnkhHermes, 2014.

Jan Storms, M.A., is bewustzijnsdeskundige en trainer; hij begeleidt slachtoffers en professionals in het herkennen en hanteren van psychopathie.

Het standaardwerk beschrijft psychopathie als gewetensstoornis, biedt herkenningspunten en een aanpak voor bescherming en herstel. Bijzondere aandacht gaat uit naar de bescherming van kinderen en de rol van instanties.

Relevant voor juristen, jeugdzorg, therapeuten en naasten die systemische manipulatie en risico’s in complexe scheidingen willen doorzien.

Thomas Erikson, Omringd door psychopaten. Inzicht in de vier gedragstypes, HarperCollins Holland, 2021.

Thomas Erikson is Zweeds gedragsdeskundige en trainer; hij populariseerde het DISC-kleurmodel in een reeks bestsellers over omgang met moeilijke mensen.

Deze Nederlandse editie laat zien hoe manipulators jouw kleurprofiel uitbuiten en biedt tegenmaatregelen per gedragstype. Voorbeelden en tools helpen grenzen te stellen en communicatie te sturen.

Geschikt voor werkvloer en privé; lezers die al Omringd door idioten kennen, krijgen hier een focus op manipulatie en bescherming.

Mjon van Oers, Voorbij het narcisme. In je relaties, familie en werk, AnkhHermes, 2016.

Mjon van Oers is trainer en auteur over relationele dynamieken en het herkennen van schadelijke patronen in gezin en organisatie.

Het boek legt helder uit hoe narcisme verschillende levensdomeinen beïnvloedt en hoe je signalen tijdig herkent. Het combineert uitleg, voorbeelden en praktische stappen om jezelf te beschermen.

Voor lezers die overzicht en concrete tools zoeken; bruikbaar in coaching, HR en hulpverlening.

Emelie van Laar, Het interview met de narcist. Hoe narcistisch misbruik werkt in het hoofd van de narcist, Emelie van Laar Uitgeverij, 2019.

Emelie van Laar is EFT-therapeut en auteur met focus op de beleving van slachtoffers van narcistisch misbruik en de tactieken van daders.

Het boek presenteert een ‘interview’-vorm waarin narcisten en psychopaten hun denkwereld, manipulaties en beïnvloeding van instanties verklaren. Het bespreekt ook ouderverstoting en mentale strategieën voor zelfbescherming.

Geschikt voor slachtoffers en betrokken professionals die de daderlogica en de impact op gezinnen willen begrijpen.

Nelly De Keye, Narcisme, Standaard Uitgeverij, 2021.

Nelly De Keye is narcismecoach en ervaringsdeskundige; zij begeleidt mensen die geconfronteerd worden met narcistisch gedrag in familie, relatie of werk.

Het boek geeft een helder overzicht van wat narcisme is, hoe je het herkent in je omgeving en welke grenzen en keuzes helpen om schade te beperken. Met herkenbare voorbeelden en antwoorden op veelgestelde vragen.

Voor brede lezersgroep: partners, volwassen kinderen, collega’s en hulpverleners die praktische duiding en zelfbescherming zoeken.

Robin Stern, Het Gaslight Effect, Verborgen narcisme, AnkhHermes, 2018.

Robin Stern is psychoanalytica, docent, auteur en mededirecteur van het Yale Centre for Emotional Intelligence. Ze introduceerde het begrip ‘gaslighting’ meer dan tien jaar geleden. In dit boek laat ze aan de hand van talrijke voorbeelden zien hoe gaslighting werkt, hoe je het herkent en hoe je er weer los van kan komen. Met praktische adviezen, aansprekende voorbeelden en vele tips en oefeningen leer je de patronen doorgronden, hoe je kan ontsnappen en hoe je voortaan uit de handen van een gaslighter blijft.

Dit boek bevat heel goede voorbeelden, waardoor het proces van gaslighting echt duidelijk wordt. Er wordt ook uitgelegd hoe je daar slachtoffer van kan worden en hoe je er terug uit geraakt.

Denise Hagmeijer, De duikelaar, Omgaan met complex trauma, codependentie, narcisme en relatieverslavingen in de praktijk, Brave New Books, 2020.

Hierin vertelt Denise hoe ze zelf complex trauma, codependentie, narcisme en relatieverslavingen heeft ervaren en overwonnen.

Het boek geeft een goede inkijk goede inkijk in deze problematieken vanuit haar eigen ervaringen. Mogelijk geeft dit wel wat herkenning voor mensen die met dezelfde problemen te maken hadden of hebben.